"سماق" در قدیم "سماک" نیز تلفظ می‌شده است، در حقیقت فارسی آن سماك و عربی آن سماق است.

سُماق درختچه ای است کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد. رنگ میوه ی آن قرمز و قهوه‏ای است (تصویر مجاور) و طعم آن گس است، ولی پس از رسیدن ترش می‏شود. میوه‌ ی سماق پس از کوبیدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهایی مانند کباب استفاده می‌شود.

این گیاه اغلب در مناطق مدیترانه‌، جنوب ایتالیا و آسیای شرقی به ویژه در ایران دیده می ‌شود. انواع متنوعی دارد که برخی از آنها جنبه ‌ی تزیینی‌ داشته و اگر حواسمان نباشد، می ‌تواند موجب مسمومیت و خارش گردد.

در یونان باستان از چوب سماق برای رنگ آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم استفاده می کردند.

چرا باید چلوکباب را با سماق خورد

گیاه بارهنگ

نام علمی: plantagi magor

نام انگلیسی : geret plantago

نام فارسی: بارهنگ – لسان الحمل - رمحاج

تيره:  Plantaginaceae

خصوصیات گیاهشناسی:

این گیاه عمومه علفی و بندرت اعضای چوبی دارد ارتفاع 10 تا 35 سانتی متر – بی کرک – گیاهی ریشه کوتاه – هر گل 4 کاسبرگ – 4 گلبرگ و دارد . برگها پهن دراز نوک تیز و میوه فندقه است. برگ و ریشه این گیاه دارای موسیلاش – اسیدای آلی – تانن و مواد رنگی – و دیاستاز میباشد. بارهنگ تنها گیاه دو لپه ای است که رگبرگ موازی دارد .

مناطق مناسب جهت کشت:

این گیاه بیشتر در مناطق معتدل جهان از جمله آمریکای شمالی به خوبی رشد می کند.

این گیاه بشتر در استان های اصفهان – خراسان- کاشان- شیراز- کردستان – به خوبی رشد و نمو می کند.                                      

این گیاه از طریق بذر تکثیر می شود.

به خاطر این که این گیاه – یک گیاه خودرو است مقدار بذر و فواصل کاشت – و سیستم کاشت اینگیاه طبیعی است.

اندام مورد استفاده : برگ و دانه
 زمان برداشت: از خرداد تا شهریور ماه است
تعداد چین: در سال فقط یکبار از برگ و دانه آن برداشت میشود.

دوره آبیاری:

این گیاه یک گیاه دیمی محسوب میشود. و با بارندگی آبیاری می شود.

 خاک مناسب:

طول مدت جوانه زنی: بذر این گیاه در 10 تا 15 روز جوانه میزند.

ph: خاک مناسب با بافت سبک با 6-7 بهترین رشد و نمو رادارد.

بارهنگ؛ مفیدتر از شربت‌های اکسپکتورانت و دیفن‌هیدرامین

شخصات برگ بو (Laurus nobilis)
درخت آن همیشه سبز است و پوست آن خاکستری تیره و چوب آن خیلی سخت می‌باشد و دارای شاخه های انعطاف پذیر است در فارسی آن را درخت غار و باهشتان نامیده‌اند و دارای خواص گیاه درمانی زیادی می‌باشد.
در ایران برگ بو را بیشتر به عنوان یک ادویه می‌شناسند و استفاده از آن هم کمتر در غذاها مرسوم هست. در صورتی که برگ بو به جز استفاده خوراکی، استفاده های دارویی و باغبانی هم دارد و یک گیاه بسیار مفید و زیبا برای منازل به شمار می‌آید. برگ بو به نام‌های Laurel tree – Bay tree – Lauraceae - Bay leaf شناخته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی
میوه این درخت دارای اسانس روغنی فراری است که دارای مقدار زیادی اسید لوریک است. اسید لوریک از اسیدهای چرب است که به شکل متبلور سفید در می‌آید. در برگ‌های خشک برگ بو نیز از 3-1 درصد اسانس روغنی فرار بسیار معطر وجود دارد که از طریق تقطیر می‌توان استخراج نمود. در برگ‌های سبز گیاه نیز اسانس روغنی فرار وجود دارد.

طول عمر : یکساله

ساقه : افراشته يا در بالا افراشته، منشعب، اندكي شيار دار يا گوشه دار

توضیحات برگ : برگهاي پاييني دمبرگدار ولي در بالا بدون دمبرگ (يا كمی دمبرگدار)، 2 بار شانه اي، برگچه ها خطي تا مستطيلي شكل و نوك تيز، به رنگ سبز متمايل به آبي

گل آذین :

گلها : به درازاي 9- 6 م م. صورتي متمايل به بنفش رنگ، نامنظم، مهميزدار.
گلپوش: دو رديفي
كاسبرگها 2 عدد، آزاد، به درازاي 3.5-1.5 م م. و پهناي 1.5 -0.4 م م. بادندانه هاي نامظم
گلبرگها: 4 عدد، صورتي متمايل به بنفش، بخش دروني گلبرگ در بالا قرمز متمايل به سياه، گلبرگ بالايي داراي مهميز، گلبرگهاي پاييني در قاعده بهم متصل شده اند
پرچمها: 2 عدد، 3 دسته اي و در قاعده گشاد

مهم ترین مصرف این گیاه برای برطرف کردن بیماری های پوستی مانند اگزماست.

 ▪ شاه تره مانع عفونت بدن می شود.

 ▪ این گیاه خودرو به دستگاه گوارش کمک می کند.

  ▪ شاه تره کبد را تحریک می کند تا صفرا را ترشح کند.

 ▪ شاه تره با افزایش تعریق بدن به کاهش تب کمک می کند.

 ▪ این گیاه که خاصیت آنتی هیستامین دارد کاهش دهنده تپش قلب، ضد اسپاسم، ضد ورم، ادرارآور، آرام بخش و پایین آورنده فشار خون بالا نیز می باشد.

آویشن تحت عنوان Thymus Valgaris تلفظ می‌شود که تیموس یک لغت یونانی و به معنای شجاع است. در یونان باستان زنان این گیاه را به لباس شوهرانشان که عازم جنگ بودند می‌دوختند زیرا آنها معتقد بودند که آویشن سبب شجاعت و در نتیجه پیروزی همسرانشان در جنگ می‌شود.

 آویشن یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی است به طوری که مصریان و یونانیان باستان از آویشن برای درمان بیماری‌های خود استفاده می‌کرده‌اند. در کتب مذهبی از آویشن به عنوان گیاه مورد علاقه حضرت موسی(ع) یاد شده است.

 آویشن گیاهی است از خانواده نعناعیان و گیاه بومی نواحی شرقی مدیترانه است. این گیاه چند ساله به صورت بوته‌های متراکم و پرشاخه رشد می‌کند. قسمت‌های دارویی آن، سرشاخه‌های آن و برگهای خشک شده آن است.

   خواص دارویی:

- آویشن به عنوان گیاهی ضدعفونی کننده شناخته‌ شده است. محلول شستشوی دهان که حاوی آویشن باشد در درمان عفونت لثه موثر است و به همین دلیل برای تهیه برخی از دهانشویه‌ها، خمیر دندان‌ها نیز به کار می‌رود.

- آویشن در درمان بیماری مجاری تنفس فوقانی از قبیل برونشیت و آسم تاثیرات مفیدی دارد و برای معالجه سرفه و گلودرد استفاده می‌شود.

 - آویشن داروی سنتی دردهای معده و روده است. جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است و برای دفع انگلهای روده، در گذشته از آویشن استفاده می‌کرده‌اند.

  - آویشن دارای اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی قوی است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس این گیاه است و این اسانس دارای اثرات ضداسپاسم، ضد سرفه و خلط‌آور است.

- شستن سر با محلول رقیق اسانس آویشن سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوی شدن غده‌های مو و در نتیجه جلوگیری از ریزش مو می‌شود.

 - استفاده از اسانس آویشن برای مبتلایان به دردهای عضلانی، مفصلی و روماتیسمی مفید است.

 - آویشن عامل تصفیه‌کننده خوبی بوده و در درمان بیخوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است.

- آویشن ضدتشنج و ضد صرع و ضد نفخ بوده و برای تقویت بینایی و معده هم مفید است.

 - در خوردن آویشن نباید زیاده‌روی کرد زیرا باعث بروز آلبومین در ادرار می‌شود. همچنین مصرف آن برای زنان حامله و باردار توصیه نمی‌شود.

زوفا از کلمه یونانی آزوب به معنای گیاه مقدس گرفته شده است و یکی از مهمترین ۱۳۰ گونه گیاهی است که برای معطر کردن نوشابه ها در قدیم بکار می بردند . زوفا یکی از مهمترین گیاهان دارویی و ادویه ای به شمار می رود . در اکثر فارماکوپه های معتبر از پیکر رویشی   زوفای به عنوان دارو یاد شده است .

مشخصات گیاه شناسی 
زوفا گیاهی خشبی و چند ساله است . منشأ این گیاه آسیای صغیر گزارش شده و از دریای خزر تا دریای سیاه و همچنین در مناطق شنی نواحی مدیترانه می روید  . Hyssopus Officinalis   چهار زیر گونه دارد .مهمترین آنها زیر گونه Officinalis و زیرگونه Subsp. Canescens می باشند .

 این دو زیرگونه در اکثر نقاط جهان به خصوص در اروپای مرکزی می رویند . سطح برگها و ساقه های زیر  گونه Officnalis   کاملاً صاف چهارگوش ، مستقیم ، ارتفاع آن متفاوت و بین ۵۰ تا ۷۰ سانتی متر است . پای ساقه ( قسمب تحتانی ) چوبی و قهوه ای رنگ و از انشعابهای فراوانی برخوردار است ، ولی قسمت فوقانی آن نرم و سبز رنگ می باشد .

برگهای صاف ، فاقد دندانه ، باریک ، کشیده و کم و بیش نیزه ای شکل و رنگ آن سبز روشن است . برگها به طول ۲ تا ۴ سانتی متر و به عرض ۵/۰ تا ۱ سانتی متر که در طول ساقه به صورت متقابل ( به شکل صلیب ) قرار می گیرند. هر دو طرف پهنک پوشیده از حفره های محتوی اسانس است . برگهای حاوی کوتیکول نسبتاً ضخیمی می باشند که از خصوصیات گیاهان مناطق گرم و خشک است .
گلعا در نواحی فوقانی ساقه هایی به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر به صورت چرخه هایی مجتمع که هر چرخه مرکب از هفت تا نه گل می باشد تشکیل می شوند . گلها آبی ، صورتی یا سفید رنگ هستند . رنگ گل در ترکیبات تشکیل دهندة اسانس هیچ گونه تاثیری ندارد . میوه ، فندقة چهار قسمتی و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره و قسمت میانی آن کمی برجسته بوده و میوه کم و بیش به شکل مثلث است .
مقدار اسانس در پیکر رویشی زوفا متفاوت و بین ۳/۰ تا ۱ درصد می باشد . مهمترین ترکیبات تشکیل دهندة اسانس را (( پینوکامفن )) ( ۵۰ درصد ) تشکیل می دهد ، از ترکیبات مهم دیگر اسانس می توان از (( آلفا وبتاپینن )) ، (( کامفن ))  والکلهای سزکویی ترپن نام برد .

 پیکر رویشی این گیاه همچنین حاوی فلاونوئید ، تانن ( ۵ تا ۸ درصد ) مواد تلخ ( ۳ تا ۶ درصد ) و مواد دیگری مانند (( دیوزمین )) (( هیسوپین )) و ترکیبات موسیلاژی است اسانس تلخ ، تند خشک و اندکی گرم کننده است . رویش بذر زوفا در خاکهای مرطوب و در درجه حرارت مناسب امکان پذیر است . اگر بذرها در اوایل بهار کشت شوند پس از دو تا سه هفته سبز می شوند .

چون بذرها سبک و کوچک هستند ، پس از رسیدن در فصل تابستان از گیاه جدا و به اطراف پراکنده می شوند . تعدادی از این بذرها ممکن است در فصل پائیز و تعدادی در فصل بهار سال بعد رشد کنند از این رو گیاهان از رشد و نمو یکسانی برخوردار نخواهند بود و برداشت آنها توسط ماشین با مشکل مواجه خواهد شد .
رشد اولیة زوفا کند است . در سال اول رویش ، اولین گلها در اواخر خرداد و اوایل تیر ماه ظاهر می شوند گیاهان از سال دوم از اوایل خرداد به گل می روند . اگر پس از اولین برداشت ، شرایط اقلیمی مناسب باشد گیاهان ممکن است در اواخر تابستان ( شهریور ) مجدداً به گل بروند .ابتدا میوه های قسمت تحتانی گیاه می رسند و به تدریج به طرف قسمتهای فوقانی ساقه ادامه می یابند . زوفا پنج تا هفت سال عمر می کند .

نام خانواده : زنجبیل

 نوع گیاه : بوته

گ سنا گیاهی از تیره بقولات، علفی و پایا با ریشه‌ایی عمیق و ساقهای بالارونده پرشاخه و برگهای تک‌شاخه‌ایی متناوب هستند.

خواص دارویی برگ سنا : ملین، مدر بول، تسکین دهنده اضطراب قلبی و تسکین دهنده آسم.

سنا را از برگ‌های خشک شده انواع کاسیاها بالاخص کاسیا اکوتیفولیا «سنای اسکندریه» و کاسیا انگوستیفولیا «سنای هندی» یاتی نولی، از تیره نخود به دست می‌آورند سنا در طبیعت به صورت بته و درختچه‌ها ی کوچک یک متر وجود دارد، بومی آفریقا و هندوستان بوده و به صورت وحشی و کشت شده یافت می‌شود. برگ‌ها به صورت پر مانند روی ساقه‌ها قرار گرفته، بیضی شکل و نوک تیز می‌باشند، رنگ و اندازه آنها در گونه‌های مختلف فرق می‌کند مثلاً رنگ کاسیا اکوتیفولیا سبز زیتونی. در صورتی که رنگ انگوستیفولیا مایل به زرد است. بوی آن مشخص و طعم آن ابتدا کمی شیرین و سپس تلخ و زننده می‌گردد.

ترکیبات ماده مؤثر برگ سنا جزء دسته انتراکینون گلی کوزیدها بوده و عبارتنداز: سنوزید B , A (۵/۲ درصد) و مقدار کمی سنوزید D , C می‌باشد. این ترکیبات در اثر آبکافت تبدیل به رئین و الوا مودین می‌گردند. علاوه بر ترکیبات فوق دارای مقداری رزین «امتیک»، مقدار کم روغن فرار، موسین، و مشتقات فلاون‌ها مثل کامفورید، کامفورول و ایزورامنتین می‌باشد

منشا جوز هندی از شرق اندونزی و شرق هند در جزایر ملوک است و در آن مناطق یکی از پایــــه های اقتصاد به شمار می رود. از جوز هندی در این مناطق به صورت خشک شده و بیشتر برای چاشنی غذا استفاده می شود. در واقع باید گفت پوسته ی خشک شده ی اطراف دانه در جوز هندی لذیذترین چاشنی برای غذا به کار می رود که البته مقادیر زیاد آن موجب ایجاد حالت رخوت و سستی و سپس اعتیاد به ماده ی آلکالوئیدی آن می شود.
جوز هندی درختی است دوپایه، به ارتفاع ۸ تا۱۰ متر و دارای برگهای دائمی که در جزائر ملوک به صورت وحشی می روید. شکل ظاهری آن بی شباهت به درخت نارنج نیست زیرا بر روی شاخه های متعدد آن برگهایی متناوب، ساده، کامل، موجدار، بیضوی، نوک تیز، بدون استیبول و چرمی شبیه برگ درخت نارنج به وجود می آید. سطح فوقانی پهنک برگ به رنگ سبز تیره ولی سطح تحتانی آن روشن تر و به رنگ سبز مایل به سفید است. در طول شاخه های آن گلهای نر و ماده بر روی دو پایه به وجود می آید.
گلهای نر آن دارای پوششی ضخیم، گوشتدار و منقسم به سه قسمت نوک تیز اند و به صورت مجتمع بر روی شاخه قرار می گیرند.
در گلهای ماده نیز پوششی شبیه گلهای نر وجود داردو دارای یک تخمدان تک خانه است که از لقاح آن یک میوه ی سته شبیه هلو و محتوی دانه های بیضوی محصور در یک پوشش گوشتی و قرمز رنگ تبدیل می شود.
قسمت مورد استفاده ی این درخت دانه و پوشش اطراف آن است. بهره برداری از این درخت معمولاٌ از پایه های ۷ ساله شروع می شود و در سن ۲۵ سالگی نیز حداکثر مقدار میوه از آن به دست می آید و چون در تمام سال میوه بر روی درخت وجود دارد در هر فصلی می توان از درخت بهره برداری به عمل آورد. ولی بهترین موقع زمانی است که هنوز میوه ها در حال باز شدن باشند.
میوه ی رسیده ی گیاه پس از باز شدن دانه هایی خارج می سازد که درون محفظه ای به رنگ قرمز نهفته می باشند. دقت در وضع دانه ی گیاه نشان می دهد که ارتباط دانه با محفظه ی مذکور منحصراً از راه قاعده ی آن است. هر دانه را نیز از خارج پوسته ی سختی به رنگ قهوه ای که دارای شیارهای عمیق منشعب از قاعده است، در بر می گیرد.
اگر پوسته ی سخت دانه از آن جدا شود، مغز آن ظاهر می گردد که سطحی چین خورده دارد و وجموعاً به رنگ خاکستری جلوه می نماید. بوی آن مخصوص و طعمش تند روغنی معطر و بسیار مطبوع است.
پس از چیدن میوه ها دانه های محصور در پوشش خارجی را در آب نمک می خیسانند و پس از آن که با این عمل پوشش خارجی دانه (Macis) از آن جدا گردید، دانه ها را بر روی شاسی ها تحت اثر گرمای ملایم به نحوی که به خوبی تهویه گردند قرار می دهند و مرتباً هر دو روز یک بار آنها را زیر و رو می کنند. با این روش در طی مدت دو ماه مغز درون دانه از پوسته ی آن ازاد می گردد (بر اثر خشک شدن و از دست دادن آب). در این هنگام با قطعه چوب سبک وزنی ضربات ملایم بر روی پوسته ی آن وارد می آورند و مغز دانه را از پوسته جدا می سازند.

گیاهی است که به حالت خودرو در مناطق مدیترانه، در شمال آفریقا و بعضی مناطق آسیا می‌روید. ساقه این گیاه پوشیده از خارهای ریز می‌باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می‌رسد. روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می‌چسبد و بالا می‌رود.برگهای آن بیضی، نوک تیز و دراز بوده که به صورت گروهی و به شکل چتر از کنار ساقه بیرون می‌آید. گلهای روناس کوچک و به رنگ زرد مایل به سبز می‌باشد. میوه آن گوشتی و به رنگ تیره‌است. ریشه آن به نام روناس معروف است به رنگ قرمز تیره و به صورت دراز، باریک و استوانه‌ای می‌باشد. دارای طعمی تلخ و گس بوده و قسمت مهم این گیاه از نظر طبی بشمار می‌آید. از ریشه روناس در قدیم برای رنگرزی پارچه و نخ استفاده می‌شده‌است.ریشه روناس دارای ماده‌ای رنگی به نام جوهر روناس می‌باشد که برای رنگرزی بکار می‌رفت ولی بعد از اینکه توانستند این ماده را به طریقه شیمیایی تهیه کنند کشت آن برای تهیه آلیزارین متوقف گردید.روناس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.

باز کننده گرفتگی‌ها در بدن است.ادرار آور است و حبس‌البول را درمان می‌کند.برای معالجه بیماری فلج آن را با عسل مخلوط کرده و به بیمار بدهید.ترشح شیر رازیاد می‌کند.درد سیاتیک را رفع می‌کند.یبوست‌های سخت را معالجه می‌کند.اشتهاآور است.قاعده‌آور است.خارش پوست را برطرف می‌کند بدین منظور می‌توان از ضماد استفاده کرد و یا اینکه جوشانده آن را در وان حمام بریزید و مدتی در آن استراحت کنید.اوره خون را پائین می‌آورد.جوش خوردن استخوان شکسته را تسریع می‌کند.تورم را در بدن از بین می‌برد.از کمپرس جوشانده روناس برای رفع بیماریهای پوستی استفاده کنید.

طرز استفاده

دم کرده: یک قاشق مرباخوری ریشه خرد شده روناس را در یک لیوان آب جوش ریخته، بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. مقدار مصرف آن نصف فنجان سه بار در روز است. جوشانده روناس: ۱۰ گرم ریشه روناس را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید برای مدت ده دقیقه بجوشد. این جوشیده را در وان حمام بریزید و برای رفع بیماریهای پوستی در آن استراحت کنید.

زیان‌ها: همانطور که گفته شد روناس ترشح ادرار را زیاد می‌کند و فشار آن را بالا می‌برد بنابرین ممکن است در اثر استفاده زیاد ایجاد خون در ادرار کند و در اینصورت بهتر است که روناس با کتیرا خورده شود.

در طب سنتی روناس ( رینیاس در کردی) با زرده تخم مرغ کردی به شکل ضماد برای شکستگی استخوان همراه با آتل به مدت سه روز استفاده می‌شود.

معرفی
شیرخشت با  نام علمی Cotoneaster درختی است که 5-6 متر طول دارد؛ دارای ریشه راست به رنگ خاکستری مایل به قرمز است؛ برگ های این گیاه به رنگ سبز روشن متقابل به مرکب از 5-9 برگچه نوک تیز دندانه‌دار است؛ گل‌هایی به رنگ سفید تا قرمز مجتمع در انتهای شاخه‌ها دارد؛ شکل ظاهری میوه آن شبیه به شکل دانه نخود است که به علت خاصیت چسبندگی به هم میچسبد. شیره این گیاه در ابتدا سفید رنگ است و سپس در مجاورت هوا سفید مایل به زرد و یا سفید مایل به قهوه‌ای می‌شود. قسمت مورد استفاده این گیاه شیره حاصل از ایجاد شکاف در تنه درخت است. جنس شیرخشت80 تا 300 گونه و 5/0 تا 5 متر ارتفاع دارد (4).
زیستگاه
این گیاه به حالت وحشی در جنوب ایتالیا، جزایر اطراف آن به‌خصوص کالا برو سیسیل می‌روید. در پروش این گیاه باید این نکته را کاملا رعایت کرد که فاصله پایه‌های جوان از یکدیگر معادله دو متر از کلیه جهات باشد. نحوه گردآوری آن بدین شکل است که در فاصله ماه‌های تیر و مرداد و نخستین شکاف عرض عمیق را تا حد چوب در قاعده تنه هر یک از درختان ایجاد می‌کند و سپس مرتبا در هر روز شکاف‌های مجددی در فاصله پنج سانتی‌متری بالای شکاف قبلی می‌دهند و این عمل را مرتبا تا آخر تابستان ادامه می‌دهند. در سال بعد مجددا شکاف‌هایی در تنه درخت به وضع قائم به وجود می‌آورند. پس از ایجاد شکاف موادی به خارج ترشح می‌گردد که نادرترین و مرغوب‌ترین نوع آن که در سایه و در حرارت کمتر از 40 درجه خشک می‌کنند، در تجارت کاربرد دارد.
شیرخشت در ایران
شیرخشت در ایران در مناطق ایران تورانی و حتی در ارتفاعات خراسان همچون کلات و درگز پراکنش دارد. در جوامع جنگلی ارس، علاوه بر گونه درختی ارس، گونه‌های درختی و درختچه‌ای دیگری مانند شیرخشت، پلاخور، دغدغک، زرشک، نسترن وحشی، داغداغان و برخی از گونه‌های بالشتکی خاردار نیز حضور دارند. به راحتی در دهان ذوب می‌شود و به دلیل ایجاد برودت از تشنگی می‌کاهد.

معرفی ماریتیغال:

نام علمی: Silybum Marianum از خانواده: کاسنی (Asteraceae) از راسته: Asterals      

گیاهشناسی:

ماریتیغال، گیاهی است یکساله، که در آب و هوای گرم با خاک سبک شنی می روید. ریشة این گیاه مستقیم، به رنگ روشن و دارای انشعابهای زیادی  می باشد. ساقه آن نیز مستقیم است و انشعابهای زیادی دارد. ارتفاع ساقه متفاوت بوده و بین 150 تا 250 سانتی متر است. برگها پهن و شکننده اند و اوایل رویش به شکل روزت روی زمین قرار می گیرند. دمبرگها بلند، بیضی شکل و خاردار می باشند. وجود لکه های سبزرنگ کلروفیل دار و سفید رنگ که بر اثر ایجاد فاصله بین غشاء و سلولهای کلروفیل دارمزوفیل ایجاد شده به ظاهر برگ حالتی شبیه به سنگ مرمر می دهد. حاشیه برگها خاردار بوده و کاپیتولها به شکل بیضی و تا حدودی تخم مرغی شکل هستند. قطر آنها بین 5 تا 8 سانتی متر است. گلهای لوله ای به رنگ بنفش تیره بوده و به ندرت سفیدرنگ می باشند. قسمت خارجی کاپیتولها برجسته و پولک مانند است و از تعداد زیادی زواید خار مانند تشکیل شده اند. میوه (دانه) به شکل تخم مرغ، به طول 8 میلی متر و ضخامت 4 میلی متر است. رنگ آن عموماً قهوه ای تیره است، اما قسمت تحتانی آن به رنگ قهوه ای روشن مشاهده می شود. وزن هزاردانه آن 23 تا 31 گرم است. وزن مزبور حدود 22 میلی گرم است.  این گیاه به حالت خودرو در کنار جاده های متروک، اراضی بایر و حدود خارجی زمینهای زراعی می روید. برگهای این گیاه بزرگ با کناره های منقسم، دندانه دار، خاردار و به رنگ سبز شفاف است. خارهای نازک و ظریف راس دندانه های برگ این گیاه، رنگ زرد و ظاهر مشخص در مقابل رنگ سبز پهنک نشان می دهد ضمناً چون کناره رگبرگهای آن لکه های سفید وجود دارد، مجموعاً باعث می شود که توجه به مشخصات برگ، باعث سهولت تشخیص آن از گیاهان دیگر این تیره گردد.هر کاپیتول حدود 100 دانه دارد و هر گیاه بین 10 تا 50 کاپیتول ایجاد می نماید. زنگ پوشش غشایی بذر بستگی به وضعیت آب و هوایی در مرحله گلدهی دارد. وقتی هوا سرد و بارانی باشد ممکن است دانه ها بدون رنگ شوند. برگهای تازه روییده از بذر (لپه) از یک دوم تا سه چهارم اینچ پهنا و سه چهارم تا یک اینچ درازا دارند.علی رغم اینکه دانه این گیاه حاوی روغن زیادی است و معمولاً قوه نامیه دانه های روغنی کم است ولی برجستن بعضی از گزارشها بذر ماریتیغال می تواند تا 9 سال در خاک باقی بماند هرچند درصد جوانه زنی از هر سال تا سال دیگر حدود 50% کاهش می یابد.  

پراکندگی جغرافیایی و منشأ:

این گیاه در بعضی از مناطق ایران بصورت خودرو می روید. اطراف مزارع و جاده ها و کنار زمینهای بایر در جنوب کشور بیشتر وجود دارد.منشأ این گیاه نواحی شرقی مدیترانه گزارش شده است و امروزه نیز در جلگه های هموار این نواحی (صفحات دارای اقلیم معتدل شبه مدیترانه ای در فلات ایران) کشت می شود.ماریتیغال در مناطق مختلف کشور ایران مانند چالوس، رودبار، گنبد کاووس و نوده (ارتفاعات 150 تا 200 متری) و در مازندران در مناطق کلاردشت و بابل (ارتفاعات 45 متری) امارت در دره هراز (ارتفاعات 500 متری)، مغرب ایران، آذربایجان در منطقه دشت مرغان. کرمانشان در منطقه کوه نوه و لرستان در باغ سهراب در ارتفاعات 85 متری و خوزستان در مناطق حمیدیه، شوس و رامهرمز و در استان فارس در مناطق فارس در مناطق کازرون، بوشهر و برازجان، ممنی، جهرم و زرین دشت، بصورت خودرو می رویند.این گیاه در سطوح وسیعی همه ساله در کشورهای آلمان، اطریش، رمانی و غرب آفریقا کشت می شود. آلمان یکی از تولیدکنندگان عمدة دارو از این گیاه است.

• هل ... Cardamom

 

نام گیاه: هل

نام لاتین : Cardamom

  نوع طبع: گرم


ساختارشناسی
گیاهی علفی و دارای ریزوم پایای مفصل‌داری است که همه ساله شاخه‌های هوائی انبوه به ارتفاع ۴ تا ۵ متر از آن خارج می‌شود. ساقه‌های هوائی شبیه برگ به هم پیچیده و به ارتفاع ۲ـ۳ متر که از قاعدهٔ این ساقه یک یا دو ساقهٔ گل دهنده به ارتفاع تا یک متر ظاهر می‌شود. گل‌های آن کوچک به طول ۵ـ ۲/۴cm به رنگ سفید یا سبز روشن و در قسمت مرکز آن به رنگ بنفش است.
میوه هل، بیضی شكل و به رنگ های زرد، سبز یا سیاه بطول 1-2 سانتیمتر است كه نوع سبز آن عطر تندتري دارد.  به‌طور متوسط ۱۵ـ۲۰ (در بعضی کمتر یا بیشتر) دانه معطر و مطبوعی به رنگ قهوه ای در میوه ی آن وجود دارد كه به عنوان ادویه و برای خوشبو كردن نوشیدنی ها و غذاها به مصرف می رسد.
هل، معمولاً برای آن‌که عطر آن حفظ شود به‌صورت میوه و یا کپسول آن نگهداری می‌شود و در مواقع مصرف کپسول را شکسته و دانه‌ها را خارج می‌سازند، پوست کپسول آن نیز دارای اسانس است.
 
ترکیبات گیاه
میوه های خشکیده هل واقعی شامل روغن های ضروری ، رنگدانه ها و پروتئین ها ، سلولز پنتوسان ها ، قند ها ، مواد نشاسته ای ، سیلیکون ، اگزالات کلسیم و مواد معدنی می باشد.
شاخص اصلی کیفیت برای هل که بو و طعم آن را کنترل می کند روغن اسانسی تشکیل دهنده آن می باشد. هل معمولاً محتوی % 7- 5/3 روغن اسانسی می باشد. اجزاء اصلی تشکیل دهنده روغن های هل ؛ سینئول8/1 (%60 -20) و  -aتریپنتیل استات (%53 -20) می باشد .
دیگر مواد تشکیل دهنده عمده و اصلی به قرار زیر می باشد:
لینالین استات ، لینالول ، بورنئول ،-aترپینئول ، a- پینن ، لیمونن و مایرسین
 
نیاز اکولوژیکی
هل در ارتفاع همسطح دریا تا1400 متر رشد می کند و نیاز به دامنه دمایی 10 تا 35 درجه دارد.
برای رونق مطلوب نیاز به 1500 تا 1700 میلیمتر بارندگی در سال می باشد.
این گیاه نیاز به سایه کافی دارد و نور مستقیم سبب کاهش رشد و عملکرد گیاه می شود . این گیاه در وطن اصلی خود زیر سایه ی درختان استوایی رشد می کند برای کشت هل در سطح وسیع ابتدا نیاز به کاشت درختان سریع الرشد با سایه ی کافی می باشد.

ميوه نوعي گياه است كه به فارسي «زنيان» و گياه آن دركتب طب سنتي با نامهاي«انيسون بري» و«كمون حبشي»آورده شده و به فرانسويAmmi به انگليسي Ammiميوه آن را گويند.گياهي است از خانواده Umbellifereraeنام علمي آن Trachyspermum ammi l. spragueو مترادف آن carum copticum l. Benth در برخي مدارك aromaticum L از طرف گياه شناسان مختلف در زمانهاي متفاوت نامگذاري شده است.اين گياه را در بلوچستان با نام هندي آن «اجوان»و همچنين «اسپر كاي»مي شناسند.توجه شود در برخي مدارك طب سنتي براي گياه باديان رومي نيز نام زنيان را مي برند كه با زنيان كه دراين بخش بحث مي شود متفاوت است.
 

مشخصات
 

گياه اجوان يكساله است،بلندي آن كمي از زيره سياه بيشتر و در حدود يك متر ولي از نظر شكل برگ و رنگ گل شبيه زيره سياه است.ساقه آن پرشاخه است.برگهاي آن بريده بريده و نخي شكل مي باشد.گلهاي آن كوچك سفيد است.ميوه گياه كه زنيان ناميده مي شود كوچك ،تخم مغري شكل به رنگ زرد تيره مي باشد و در سطح ميوه 5 خط طولي نازك به رنگ زرد روشن وجود دراد .معطر و بوي عطر تيمول از آن اسشمام مي شود.ميوه وريشه آن در طب سنتي مورد توجه مي باشد.اين گياه بيشتر در مزارع غلات و در پرچينها در نواحي مختلف اروپاي مركزي ،در آسيا در هندوستان ،ايران در مناطق شرقي بلوجستان در هوديان و چاه قنبر مي رويد و نام محلي آن «اجوان»و «اسپر كاي»مي باشد.
 

تركيبات شيميايي
 

از نظر تركيبات شيميايي زنيان (ميوه گياه)داراي 6-4 درصد برحسب مناطق رويش ،اسانس روغني فرار است كه در حدود 55-45 درصد ان را تيمول تشكيل مي دهد.[G.I.M.P]تيمول اسانس معطر آزربه و سي سنبر است كه در آن بخشها مشخصات و فرمول شيميايي آن به تفصيل آمده است.ماده اي است ضد عفوني كننده قوي و معروف در طب سنتي ،به علاوه در اسانس زنيان 20-15 درصد سيمن و بقيه آن آلفا-پي نن ،ديپانتنو... است.
 

خواص و كاربرد
 

زنيان يا تخم گياه از نظر طبيعت مانند زيره ها گرم و خشك است واز نظر خواص ضد اسپاسم ،تونيك ،محرك و بادشكن است و معمولا در تهيه مشمعهايي كه بريا تسكين درد به كار مي رود داخل مي شود.له كرده و كوبيده آن به عنوان داروي استعمال داخلي براي رفع بيماري هاي معده و كبد و ناراحتي گلو و سرفه و روماتيسم تجويز مي شود.زنيان منبع بسيار غني از تيمول ضد عفوني كننده مكعروف است . در هندوستان از زنيان به عنوان ضد عفوني كننده و براي تقويت معده و همچنين به عناون بادشكن و تونيك و براي قطع اسهال و رفع سو هاضمه و دردهاي حاد شكم يا قولنج و معالجه سو تجويز مي شود.ازريشه گياه نيز به عناون مدر و بادشكن به صورت دم كرده مصرف مي شود.مقدار خوراك ان درم صرف داخلي مانند زيره سياه و كمي كمتر ازآن است.بايد توجه شود كه اشخاص گرم مزاج يا از آن استفاده نكنند ويا درموارد لزوم به مقدار كم و توام با گياهان دارويي سرد ميل كنند.
 

مقدمه :

همیشه بهار تا مدتها به عنوان گیاهی زینتی کشت می شد تا این که خواص دارویی آن شناخته شد و به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرارگرفت . کشت این گیاه در اروپا از قرن هفتم آغاز شد . در برخی از فارماکوپه ها به عنوان دارو معرفی شده اند و برای مداوای بیماری های معده و روده ای استفاده می شوند . مواد رنگی استخراج شده از گل همیشه بهار در رنگ کردن موادغذایی و همچنین در رنگ کردن بعضی از انواع چربی ها استفاده می شود . گل همیشه بهار 500 سال پیش پراکندگی وسیعی در ایتالیا داشته است .

این گیاه در کشورهای آلمان ، استرالیا، چک اسلواکی ، اطریش ، سوییس ، مجارستان و به تازگی در مصر و سوریه به عنوان گیاهی دارویی کشت می شود .

ویژگی های گیاه شناسی

گل همیشه بهار (Calendula officinalis L.) گیاهی زیبا و علفی و یک ساله است از خانواده مرکبان که منشاء آن مدیترانه و غرب آسیا و اروپای مرکزی گزارش شده است . در این گیاه ریشه مخروطی شکل است و به طور مستقیم در عمق خاک فرو می رود . ارتفاع ساقه بین 40 تا 70 سانتی متر است . از قسمت تحتانی ساقه ، شاخه های فراوان و کوتاهی منشعب می شوند .

برگ ها بلند ، باریک ، کم و بیش کرکدار و بدون دندانه هستند و به صورت متناوب روی شاخه قرار گرفته اند . رنگ آنها سبز روشن است . گل ها درشت و قطر آنها بین 4 تا 7 سانتی متر است . گلچه های زبانه ای روی محورهای دایره ای متحدالمرکز که تعداد آن ها 4 تا 8 یا بیشتر است ، قرار می گیرند . رنگ گل ها زرد یا نارنجی است که به تناسب گرما و رطوبت محیط زندگی ، به طور منظم صبح ها در فاصله ساعت 9 تا 10 شکفته و سپس در بعد از ظهر بین ساعات 4 تا 5 جمع می شود . میوه فندقی و قهوه ای رنگ و سطح آن ناصاف است . وزن هزار دانه 8 تا 12 گرم است .

نیازهای اکولوژیکی

از آن جایی که منشأ این گیاه نواحی گرم مدیترانه ای است ، در طول رویش به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد . همیشه بهار به خوبی قادر است خشکی را تحمل نماید . بذور در دمای 8 تا 10 درجه سانتی گراد پس از 4 تا 5 روز جوانه می زنند . بذور تا 5 الی 6 سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند .

همیشه بهار درجه حرارت های پایین را به خوبی تحمل می کند . حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارت های زیر صفر است . اگر چه این گیاه در خاک های فقیر (از نظر مواد غذایی) نیز گل های زیبایی تولید می کند ، ولی در این شرایط حداقل مقدار ماده موثره را خواهند داشت . بافت خاک هایی که در آن همیشه بهار کشت
می شود باید طوری باشد که عمل تهویه به سهولت انجام گیرد . سطح زمین باید به طور کامل صاف باشد زیرا پستی و بلندی سبب آب ایستایی شده که برای رویش گیاه خطرناک است. رطوبت زیاد برای همیشه بهار مضر است و خطر گسترش بیماری های قارچی را افزایش می دهد . ph خاک برای همیشه بهار بین 5/4 تا 2/8 مناسب است .

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه

ازت زیاد برای همیشه بهار مناسب نیست زیرا سبب تحریک رشد رویشی و کاهش رشد زایشی آن و در نتیجه کاهش تعداد گل ها می شود . افزودن 60 تا 80کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 80 تا 100 کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس به خاک در فصل پاییز به هنگام آماده ساختن زمین برای گیاهان مفید است . در فصل بهار و پس از رویش گیاهان (بین ماه های خرداد ـ تیر ) 40 تا60 کیلو گرم در هکتار ازت به زمین می افزایند . زمین هایی که همیشه بهار در آن ها کشت می شود ، نباید مواد آلی فراوان داشته باشند . از این رو اضافه کردن کود های حیوانی به خاک باید با دقت انجام گیرد .

آماده سازی خاک

در فصل پاییز زمین را شخم عمیق زده ، پس از افزودن کودهای شیمیایی مورد نیاز ، آن ها را با دیسک به عمق 15 تا 20 سانتی متری زمین فرو می کنند و اواخر زمستان زمین را تسطیح می کنند . عمق تسطیح باید به خوبی صورت گیرد به طوری که زمین بدون هرگونه پستی و بلندی گردد تا سبب آب ایسایی نشود .

کاشت

اواخر زمستان زمان مناسبی برای کاشت همیشه بهار است. بذور در ردیف هایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر کشت می شوند. عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید 2 تا 3 سانتی متر باشد . برای هر هکتار زمین به 6 تا 8 کیلو گرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است.

جهت تسریع و هماهنگی در رویش بذر، آبیاری زمین پس از کاشت ضرورت دارد.

مراقبت و نگهداری

پس از رویش، زمانی که گیاهان 3 تا 5 برگی شدند، چنانچه در طول ردیف ها تراکم زیادی داشته باشند آنها را طوری باید تنک کرد که فاصله دو بوته از هم به 5 تا 8 سانتی متر برسد. چون دوره رویشی همیشه بهار طولانی است، باید علفهای هرز را در طول رویش گیاهان 1 تا 2 بار وجین کرد. برای مبارزه با علفهای هرز می توان از علف کش های مناسب مانند مالوران و دوآل استفاده کرد.

ممکن است گیاهان از اوایل تابستان به وسیله برخی عوامل بیماری زای قارچی مانند سفیدک آلوده شوند. برای مبارزه می توان از قارچ کش های سولفوره استفاده کرد.

برخی آفات نیز در طول رویش همیشه بهار خسارت زیادی به بار می آورند. از آفات مهم این گیاه می توان از شب پره برگخوار و جالیز و صیفی نام برد. رعایت فاصله کشت، وجین علفهای هرز و مبارزه شیمیایی با لارو های سن اول نقش عمده ای در مبارزه با آن دارد. برداشت گیاهان به سرعت رشد می کنند و گل ها بیشتر از اواخر بهار باز شده و قابل برداشت می شوند. پس از چیدن گل ها ، همواره گل های جدیدی به وجود می آید به طوری که برداشت گل ها را می توان تا قبل از بروز سرما همچنان ادام داد.

برای اینکه گلبرگها رنگ خود را از دست ندهند و از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند، گل ها را باید به سرعت خشک کرد .

گل ها اگر کم باشند آنها را در سایه و اگر مقدار آن زیاد باشد در خشک کن های الکتریکی در دمای 30 تا 40 درجه سانتی گراد خشک می کنند .

مقدار محصول گل خشک شده به همراه کاسبرگ 1 تا 2 تن در هکتار و بدون کاسبرگ 350 تا 400 کیلوگرم در هکتار خواهد بود .

ترکیبات شیمیایی

مواد موثره این گیاه در گل ها ساخته و ذخیره می شود . مهمترین آنها فلاونوییدهای محلول در آب ، کارتونویید ها ، اسانس ، مواد موسیلاژی و ویتامین "E" و همچنین دارای ماده ای به نام کالاندولین است . تحقیقات اخیر نشان می دهد که بذور همیشه بهار دارای روغن است.

اسطوخودوس كلمه يونانيست، يعنی حافظ الروح، در دری شاه سپرم و در عربی انس الروح ميگويند.
 اسطوخودوس گياهيست از خاندان لاواندر، گلهايش برنگ سفيد بنفش و طعم تلخ ، تخمهايش شبيه ارزن، كوچك و زرد ميباشد و در مناطق  مرطوب ميرويد.
اگر از قسمت های مختلف آن گرفته توسط دست مالش داده شود، بوی مخصوص كافور بمشام ميرسد، تقريباً از هر(160) كيلوگرام آن يك كيلوگرام اسانس بدست ميآيد، اسانس آن برنگ زرد بوده بوی كافور ميدهد.
از قديم تا امروز استعمال عطر و محلول زیبائی اسطوخودوس مروج است يونانيها و روميان برای زيبائی جلد خود، حين استحمام از عرق لاوندر (اسطوخودوس) زياد تر استفاده ميكردند.
روميان برای معطر ساختن اطاق از چند قطره عطر اسطوخودوس كه بالای آتش ميريختند، از ابتلأ زكام و سرما خوردگی جلوگيری ميكردند.
ملكه زيبائی يونان و كلو پاترا ملكه سرزمين نيل، هر روز خود را با مخلوط عطر لاوندر، بشيره اسطوخودوس و زنبق مالش ميدادند، و قشنگی، لطافت، و زيبائی، جلد و روی خود را مرهون عطر لاوندر ميدانستند.
(ویليام تورنر) گیاه شناس مشهور، در كتاب خود نوشته است هرگاه شخصی بوقت خواب، گل اسطوخودوس را در كلاه شب پوشك خود بگذارد از سر دردی و سرما خوردگی محفوظ، مغزش را تقویت ميكند. گلهای اسطوخودوس، در برج جوزا بصورت پندك ميباشد كه مردم بقسم دسته جمع نموده، در سقف خانه خشك ميكنند.
علم جديد بعد از تحليل و تجزيه استعمال گل و عرق اسطوخودوس، اين گياه را مفيد خوانده و نظريات قدما را تصديق و تائيد نموده اند.
بوعلی سینا راجع به اسطوخودوس در كتاب خود چنين نوشته است: عطر اين گياه خاصيت قوی خواب آور داشته، مخدر است، حساسيت را كم و درد را تسكين ميدهد، كم كننده غم و اندوه است.
خوردن اسطوخودس باعسل، مقوی و ادرار آور است. مانع رعشه و سرگیچی شده و امراض مالخوليا، صرع، جنون، فراموشی، واسواس و تشنج را درمان ميكند و هم مانع جاری شدن آب بینی كه از ریزش عارض شده باشد ميگردد.
برای مداوای امراض متذكره، مربای گل اسطوخودوس با عسل و يا بوره بيشتر مؤثر است، كه در هر خوراك مقدار يك گرم ازگيل در آن افزوده شود.
اسطوخودوس شامل لينالول، بورنتول، كامفر، سینتول وغيره ميباشد.
خواص داروئی آن زیاد كننده تر شحات صفر است. اسانس آنرا در صابون سازی و لوسیونهای دفع حشرات بكار ميبرند. هرگاه 4 الی 8 گرام اسطوخودوس دریك لیتر آب مانند چای دم داده شود و از آن روزانه 2-3 پياله خورده شود برای معالجه ضعف اعصاب، سوء هضم، نفخ شكم، كم خونی مفید خوانده شده است.
مربای اسطوخودوس، هرگاه هر شب بقدر يك قاشق خورده شود امراض سودا، واسواس و غم را ذايل ميسازد. آشاميدن آنرا همراه سكنجبين، برای صرع (بيماری عصبی) مجرب دانسته اند.
آشاميدن يك گرام آنرا به تنهائی جهت رعشه، طبخ آنرا باعسل جهت مالیخولیا و جنون و نیسان، در كتاب اكسيرالاعظم اطبای یونانی مفید ومجرب دانسته اند. توسط اسطوخودوس، ميتوان آنژين، آسم، قولنج، سياه سرفه، نقرس، گریپ، اختلالات عصبی، ترشحات سفيد مخصوص خانمها سرگیچی وغیره را درمان كرد.

معالجهء نفس تنگی (آسم) توسط اسطوخودوس:
10 گرام گل اسطوخودوس بداخل يك ليتر آب جوش داده و 12 دقيقه دم داده شود، پس از شرين ساختن باعسل، صبح، چاشت شام برای رفع و آرامش سرفه های آسم و نفس تنگی، نوشيده شود.

معالجه آنژين توسط اسطوخودوس:
2 الی 5 گرام اسطوخودوس را در يك ليتر آب جوش انداخته 10الی 15 دقيقه گذاشته شود كه دم بخورد. بعد روزانه سه پیاله برای رفع درد های گلو، آنژين، و رم حنجره، گرفتگی صدا و ورم تا نسلها نوشيده شود.

درمان اختلالات عصبی اسطوخودوس:
ده گرام گل اسطوخودوس بداخل يك ليتر آب جوش (20) دقيقه دم داده شود بعد از صافی با عسل شیرين گردد. هرگاه ازين محلول روزانه دو پياله چاشت و شام خورده شود، برای عصبانیت مؤثر و هم خواب عميق می آورد.

درمان ترشحات سفيد خانمها با اسطوخودوس:
15 گرام گل اسطوخودوس در يك ليتر آب جوش انداخته، دم داده و صاف شود، و توسط انژكسيون مخصوص شستشو گردد.
هرگاه اين عمليه صبح و شام اجرا گردد، ترشحات قطع خواهد شد.

معالجه سرگيچی با اسطوخودوس:
نوشيدن دم كرده 2 الی 5 گرم گل اسطوخودوس برای رفع سرگیجی گلو دردی، آنژين، ورم حنجره، گرفتگی صدا مفيد ثابت ميگردد.
معالجه سياه سرفه با اسطوخودوس:
نوشيدن يك الی يك ونيم گرم گل خشك اسطوخودوس روزانه سه پیاله برای رفع سياه سرفه مفيد ثابت ميگردد.

سیاه دانه (حبه السودا)

گیاه شناسی :
سیاه دانه، شونیز بیابانی، سیاه تخمه گندم، حبه سودا، گیل نیک، علف چنگ، سیاه دانه گندم، ارکل چمن اوتی
نام انگلیسی: Corncockle - Common corncokle – wild sawager – bastard nigella
نام علمی:Agrostemma githago و nigella sativa
خانواده: Caryophyllaceae

سياه دانه حاوي 30 تا40 درصد ماده روغني و 0.5 تا يک ونيم درصد اسانس با بوي نامطبوع و قندهاي مختلف ، مواد صنعتي و ساپونوئيدي است.
سیاه دانه گرم و گیاه سیاه دانه علاوه برخواص درمانی در بیماریهای گوارشی ،تنفسی و کلیوی دارای خواص ضد تشنجی است.
گیاه سیاه دانه به دل گیاه سیاه دانه به دلیل داشتن ماده ای موسوم به تیمو کیتون در دانه های خود دارای اثر خود دارای اثرات ضدتشنجی است .نتایج آزمایشهای مختلف به عمل آمده نشان داد که گیاه سیاه دانه می تواند موجب تاخیر در زمان شروع تشنج و کاهش مدت تشنج شود. همچنين از دانه هاي آن، اثر ضدتوموري و ضدباکتري نيز مشاهده شده و ممکن است اثر ضدنفخي آن مربوط به داشتن اثر ضدباکتريايي باشد.
بيماري نفخ ، بسيار شايع است بيشتر مردم جامعه به دليل بي توجهي و رعايت نکردن رژيم غذايي مناسب و زياده روي در غذا دچار آن مي شوند.
از اسانس سياه دانه، ماده اي به نام نيژلون استخراج مي شود دانه اين گياه اثر قاعده آور، ضد کرم ، مسهل و زياد کننده ترشحات شير دارد از دانه هاي آن براي مصارف مذکور و دفع گازهاي معده و بيماري هاي نزله اي دستگاه تنفسي استفاده مي شود
خواص سیاه دانه از نظر احادیث :
 

پيامبر اكرم صلى الله عليه وسلم  خبر داد كه سياه دانه درمان براى همه ي بيمارى ها است. و واژه شفا در همه حديث ها خالى از آلت تعريف (ال) همچنين با شيوهء مثبتى بكار برده شد. از اين رو اين واژه در غالب نكره است.بنا بر اين ميتوان گفت كه در سياه دانه يك قدر از شفاى هرناخوشى هست.

حضرت رضا (علیه السلام) نقل شده ا ست که :سیاه دانه شفای از هر دردی است به جز مرگ. بخصوص برای قرقرهای شکم ( صدای شکم ) و درد شکم و خصوصا اگر با عسل خورده شود سودمند است و روایت شده که برای تب یک روز درمیان و تب غالبه سه قاشق عسل و سیاه دانه بخوریدزیرا این دو نه به حرارت مایلند نه به برودت و نه به تبع( صفرا ، سوداء ، بلغم و خون ) و شفای این دو در آنهاست منبع : کتب شیعه و اسلامی

 ابن سينا در كتاب قانون طب مي نويسد :سیاه دانه در مزاج، گرم است روغن سیاه دانه زگیل‏ها و خال‏ها را زدوده و در علاج لكه ‏های سفید و پیسی مؤثر است. اگر سیاه دانه را با عسل و آب تناول نمایند، درمان سنگ كلیه و مثانه است. ابن‏ سینا منافع سیاه دانه را به طور فهرست ‏وار چنین بیان می‏كند:ورم‏ها و جوش‏ها؛جوش‏ها و زخم‏های چركین؛سردردهای میگرنی و سرگیجه؛برای چشمهایی كه اشك فراوان دارند و چشم‏های ضعیف؛برای دستگاه تنفس (تنگی نفس، بلندی نفس و بیماری شبیه آسم)؛برای دستگاه‏های گوش و حلق و بینی و دهان؛انواع تب؛سياه دانه حاوي 30 تا40 درصد ماده روغني و 0.5 تا يک ونيم درصد اسانس با بوي نامطبوع و قندهاي مختلف ، مواد صنعتي و ساپونوئيدي است.

گلرنگ گیاهی است با نام علمیCarthamus tinctorius L .  از تیرةمرکبه( compositae) و با اینکه ظاهراً شبیه خار زرد می باشد اما بصورت علف هرز در نمی آید . گلرنگ گیاهی است که بصورت بوته ای استوار رشد می کند . میوه گلرنگ همانند میوة آفتابگردان به صورت فندقه است . دانه از نظر شکلی شبیه یک دانة کوچک آفتابگردان است و به رنگهای سیاه ، زرد ، سفیدیا کرمی با سطح خارجی صاف دیده می شود . ذخیرة روغن در لپه ها انجام می شود . وزنهر دانة گرنگ از 35 تا 50 گرم متغیر می باشد .

 گلرنگ گیاهی بلند روز است ، اما گلدهی آن در هوای گرم بمیزان قابل توجهی جلو می افتد . گیاهچه های جوان به سرما مقاومند . اما گیاه با انتقال از مرحلة رویشی به مرحلة زایشی به سرما حساس می گردد . گلرنگ به گرما نیز مقاوم است و در صورت وجود رطوبت کافی در خاک می تواند ماکزیمم حرارتهای حدود 40 درجة سانتیگراد را تحمل کند . به هوای مرطوب بخصوص در دوران گلدهی علاقمند نیست . زیادی رطوبت هوا در این دوره گلدهی موجب توسعه بیماریها و افت عملکرد می گردد . گلرنگ با داشتن ریشة عمیق و توسعه یافتگی به خشکی مقاوم است . اما مقاومت آن به خشکی از جو کمتر می باشد . گلرنگ به آب ایستادگی و کمبود تهویه نیز حساس است . گلرنگ خاکهای عمیق ، دارای بافت متوسط و اسیدیتیة حدود خنثی را ترجیح می دهد .

زنجبیل گیاهی دوساله یا چند ساله ، دارای ریزومهای خزنده و ساقه ای یکساله به طول 30 سانتی متر تا 1 متر می باشد.ساقه این گیاه توپر، راست واستوانه ای شکل است که توسط غلاف غشائی متراکم و فلس مانند احاطه می شود. برگهای این گیاه به فرم سرنیزه ای، فاقد دمبرگ، نوک تیز وبه طول 20 سانتی مترو عرض 2 سانتی متر قابل مشاهده هستند.برگها بطور متناوب بر روی غلاف ساقه قرار گرفته اند.ساقه گل دهنده که حاوی گل اذین سنبله است به موازات ساقه اصلی وبه طول 30 سانتی متر مشاهده می شود و مانند ساقه اصلی ازفلسهای نازک وغلافهای غشائی متراکم پوشیده شده است. گلهای زنجبیل به رنگ زرد مایل به سبز و منقوش به لکه هایی ارغوانی یا زرد می باشند ودر هر برا کته 2 تا 3 عدد از آنها محصور می باشند. بطور متوسط در هر گل آذین 12 تا18 گل وجود دارد و تنها یکی از سه پرچم گل بارور می باشد. میوه زنجبیل بصورت کپسول کشیده است. دوره رشد این گیاه بین 9 تا 10 ماه می باشد. هندوستان 50 درصد زنجبیل جهان را تولید می کند. سایر تولیدکنندگان بزرگ زنجبیل کشورهایی چون نیجریه،جامائیکا،سیرالئون،تایلند،تایوان،چین،جزایر ایسلند،استرالیا، ژاپن و سریلانکا میباشند. عربستان سعودی بزرگترین وارد کننده زنجبیل از امریکا،انگلستان،هلند و سودان می باشد. زنجبیل در کشورهایی چون هندوستان،اندونزی،شمال افریقا،شرق افریقا،چین استرالیا،مکزیک و جامائیکا درسطح وسیع کاشته می شود. هندوستان سالانه 67000 تن زنجبیل تولید می کند که درحدود12000 تن آن به صورت زنجبیل خشک می باشد . هندوستان زنجبیل خشک خود را به سایر کشورها صادر می کند که صادرات زنجبیل هندوستان در سال 1999 تا 2000 به ارزش 60/30 کرور روپیه بوده است .

گیاهی است چند ساله و منشا آن نواحی مدیترانه می باشد. این گیاه دارای ریشه سطحی بوده و ارتفاع آن  بسته به منطقه رویشی به 100-50 سانتی متر می رسد. ساقه چهارگوش به رنگ قرمز،  پوشیده از کرکهای ترشحی، برگها به طول 5-3 سانتی متر و تخم مرغی شکل، فاقد دندانه و به ندرت کرکدار هستند. میوه فندقه، استوانه ای شکل با سطحی صاف به رنگ قهوه ای و به طول یک میلی متر است.

خواص دارویی و موارد مصرف

اندام رویشی این گیاه به عنوان ادویه استفاده می شود. مواد موثره آن سرفه راتسکین داده و در ناراحتیهای تنفسی به عنوان ماده ای خلط آور استفاده می شود از دم کرده اندام های رویشی  به عنوان ماده ای اشتها آور و ضد نفخ استفاده می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد.

درختی تنومند و بلند قامت از تیره Fagaceae  به نسبت سریع ارشداست.برگهای آن که دم برگی کوتاه دارد.همیشه سبز و چرمی قسمت پهنک برگ به شکل بریده بریده است.

بلوط گلهای تک جنسی دارند،گلهای نر آن به صورت گروهی روی یک پایه قرار می گیرندو گلهای ماده فاقد دم گل هستند و ازکنار جوانه های فوقانی می روید.میوه آن فندقه و به صورت منفرد در درون پیاله برگ دار کم عمقی قرار دارد.زمان گل دهی اردیبهشت ماه می باشد.برای مصارف دارویی پوست میوه،برگ و پینه های درخت استفاده می کنند.میوه بلوط را هنگامی که کاملا رسیده و از پیاله های خودجداشدندجمع آوری می کنند.سپس میوه هارا بو می دهند.و با این کار نشاسته موجوددر آن تبدیل به صمغ نشاسته ای می شود وتانن های تلخ آن از بین می رود.این بلوط ها یک ماده غذایی بهداشتی برای کسانی است که به اسهال های شدید و ورم غدد مبتلا می شوند.با آسیاب کردن دانه های بلوط،قهوه بلوط بدست می آید که اگر آن را با کاکائو و شکر مخلوط کنند کاکائوی بلوط حاصل میشود که برای تقویت بدن نیز به کار میرود.برگ های تازه بلوط را برای زخم هایی که دیر التیام می یابندبه کار می برند.پینه های درخت را برای تانن خالص که موارد مصرف بسیاری در داروسازی دارداز جمله توقف خون ریزی دماغ یا زخم ها،غرغره و مرهم استفاده می کنند.

گیاهی است پایا و بدون گل با ریزمی ساهرنگ که دو نوع ساقه از آن می روید.یکی در بهار که به صورت بندبند و فاقدکلروفیل است و در انتها به هاگدان منتهی می شود و دیگری ساقه تابستانی است که سبز رنگ و به صورت چتری است.این گیاه در خاک های سبک شنی که در زیر آن سفره آب سطحی نیز وجود داشته باشد به صورت خودرو به وفور یافت می روید.در طول تابستان ساقه های سبز آن را جمع آوری نموده پس از بریدن سریعا با حرارت 40 درجه سانتی گراد خشک می کنند.

این گیاه محتوی مقدار کمی اسید سیلیسیک(مقدار آن با افزایش سن گیاه بالا می رود)رگه هایی از آلکالوییدهایی از قبیل نیکوتین و اکوئیزتین،گلوکوزید-فلاون ها و ساپونین هاست.ساقه این گیاه از ترکیبات اصلی جوشانده های مدر است ودر عین حال تعرق بیش از حد را کاهش می دهد.این گیاه همچنین خاصیت ضد عفونی دستگاه تناسلی و با دفع سنگ کلیه و مثانه می شود.این گیاه همچنین اثر ضد تورمی نیز دارد.این گیاه به تنهایی یا به شکل مخلوط علیه آرترواسکلروز موثر است و از آن به عنوان متوقف کننده خونریزی های داخلی و خارجی استفاده می شود.آن را به عنوان غرغره علیه لارنژیت و کمپرس ها و شستشوی زخم های ناسور،تحریکات پوستی و اولسرها مورد استفاده قرار می دهند.

درختی از تیره Rhamnaceae دارای تنه ای صاف و بلند.برگ های آن بیضوی شکل با 3 رگبرگ تقریبا موازی در نواحی و مناطقی که 4 فصل دارد خزان کننده می باشد.درخت عناب بومی کناره های اقیانوس آرام و امریکای شمالی است و تقریبا در همه جای ایران می روید.درختی است تیغ دار که تاکنون انواع مختلفی از آن شناخته شده است وعلاوه بر دارا بودن خواص دارویی و خوراکی بودن میوه آن، به علت زیبایی برگ ها و تنه،به ویژه در درختان جوان،گونه ای از آن به عنوان گیاه زینتی در پارک ها و معابر کاشت می شود.

گل های درخت عناب خوشه ای،کوچک و زرد رنگ است که روی شاخ های جوان در محل جوانه کنار برگ ها به شکل دسته های کوچک می روید و دارای 5 گلبرگ مکی باشد.

میوه آن ناشکوفا،گوشتی،در آغاز سبز و براق است،کم کم زرد می شود و وقتی کاملا رسیدبه رنگ سرخ تیره و بسیار زیبا در می آید و فصل بهره برداری آن پاییز است.میوه های عناب به عنوان لینت بخش و پایین آورنده خون مصرف می شود همچنین در مداوای سینه درد،تصفیه و پایین آورنده کلسترل خون موثر است.

برگ درخت عناب خاصیت شویندگی دارد اگرکمی برگ تازه در کف دست ها له شود با آب تولید کف می کندو از آن می توان به عنوان صابون استفاده کرد.عناب دارای مقدار زیادی موسیلاژ،اسید مالیک،اسید سیتریکو ویتامین ث می باشد.میوه عناب همچنین حدود4/6 درصد مواد پروتئینی،نمک های آلی و لعاب فراوان دارد از تنه درخت عناب صمغی ترشح می شود که این صمغ همراه با کمی سرکه برای تقویت عمومی بدن مفید است.

زرشک به صورت درخچه هایی خاردار می باشد،برگ ها متناوب،ساده،خزان کننده و گاهی همیشه سبزاند،گل ها منظم و دو جنس و اغلب مجتمع از نوع خوشه کاذب که معمولا در اردیبهشت یا خرداد شکفته می شوند. میوه سته و قرمز رنگ و بیضوی می باشد.

پراکنش زرشک در ایران در نواحی خراسان،آذربایجان،مازندران،گیلان،تهران و فارس می باشد.یان گیاه بصورت گسترده در چین پراکنده است و در جنگل های اروپا و آسیا(ترکیه،قفقاز و شوروی سابق)نیز یافت می شود.

از ریشه زرشک در درمان ناراحتی های معده و سوء هاضمه مزمن و نیز از جوشانده پوست ریشه برای دفع شن و شستن کلیه استفاده می شود.برگ زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین ث می باشدکه در درمان اسهال مزمن،معالجه آنژین و زخم ها موثر است.

در میوه زرشک مقدار زیادی ویتامین ث است(که از لیمو ترش مقدارش بیشتر است )ودر درمان بیماری اسکوربوت،ایجاد اشتها،ناراحتی های کبدی و گرفتگی های صفراوی و رفع تشنگی شدید از آن استفاده می شود.

از پوست درخت زرشک به عنوان خشک کننده و ضد انگل و ضد عفونی کننده استفاده می کنند.

 درخچه ای است از خانواده Lytracea  با شاخه های غالبا خاردار و پوشیده از پوست خاکستری مایل به سفید، ارتفاع آن به بلندی 5- 6 متر که شاخه آن اغلب پوشیده از تارهای خار مانند است.برگ ها سبز مایل به خاکستری ، بیضوی ، دارای رگبرگ های شانه ای و انشعابات شبکه ای، دمبرگ کوتاهی دارد.گل های آن سفید یا گلی رنگ و به صورت خوشه گرزن و بسیار خوشبو می باشد.

میوه آن خشک وشکوفاست و حاوی دانه های خیلی کوچک و خرد است.درخچه حنابومی آفریقا و مناطق حاره آسیا می باشد.در مصر،مراکش، تونس، الجزیره،هند و ایران کشت می شود.در ایران در مناطق جنوبی و گرمسیری و نیم حاره مانند بلوچستان، بم و سواحل جنوبی مثل بندرعباس کاشته می شود.

از برگ ساییده حنا برای رنگ رزی و از خمیر پودر آن برای رنگ خاص حنایی موی سر،پوست بدن و دست و پا استفاده می شود.اگر پنج گرم از گل آن را با 100گرم آب و عسل مخلوط کرده بخورند برای رفع انواع سردرد موثر است و مخلوط گرد برگ آن با برگ هلو برای رفع اگزما و جلوگیری از عرق دست و پا مفید می باشد.

درخچه ای هست همیشه سبز از تیره Myrtaceae تا 3مترارتفاع می یابد،برگ های آن متقابل،تخم مرغی شکل نیزه ای،نوک تیز،چرمی و براق،گلها منفرد،محوری،سفید،پایک دارو درشت به قطر دو سانتی متر و دارای دو برگه فرعی ریزان و پرچم های بلند سفید متعدد است و در تابستان شکفته می شود.

میوه آن نیلی رنگ وتیره متمایل به سیاه و قطر آن کمتر از یک سانتی متر است نام علمی این درخچه همیشه سبز از نام فارسی آن گرفته شده و مخصوص نواحینیمه مزطوب خشک و معتدل می باشد و در اروپای جنوبی هم انتشار دارد.در ایران نیز در ارتفاع 500تا2000متر از سطح دریادر مناطق نیمه مرطوب استان های لرستان،سیستان و بلوچستان،فارس،کرمان،هرمزگان وگیلان رویش دارد.برای استفاده دارویی برگهای آن را در سایه خشک می کننداین برگ ها رنگی تیره و بویی مطبوع و تند دارند.میوه مورد هم مانند برگ ها بویی بسیار مطبوع دارد.برگ ها و میوه مورد به عنوان ضد عفونی کننده(از طریق بخور دادن) و همچنین ضد التهاب مصارف خارجی داردو میوه آن به عنوان مقوی معده و نیز نیرو دهنده و قابض،مصرف داخلی و سنتی دارد.به دلیل خواص ضد ویروسی که در برگ و میوه مورد وجود دارد در سالهای اخیر گیاه وارد صنایع داروسازی شده است و پس از اسانس گیری فراورده های دارویی متنوعی از آن تهیه می نمایند،مانند پماد میرتوپلکس،که از بهترین ضد ویروس های گیاهی محسوب می شود.

در قدیم، کفیر در بیمارستان ها و آسایشگاه ها برای بهبود مشکلات مختلفی مثل بی نظمی های متابولیک، تصلب شرائین و بیماری های آلرژیک استفاده می شد و حتی در مواقعی که هیچ راه درمانی برای بیماری هایی مثل سل، سرطان و اختلالات گوارشی وجود نداشت، مصرف کفیر را به بیماران تجویز می کردند.

دانشمندان زیادی فواید کفیر را تأیید کرده اند، اما هنوز در حال اثبات یافته های تجربی هستند.

تحقیقاتی نیز بر روی فعالیت ضد توموری کفیر انجام شده است. کشت های خاصی از کفیر وجود دارند که می توانند به ترکیبات جهش زا(موتاژن) مثل ایندول و ایمیدازول متصل شوند. فعال شدن سیستم ایمنی بدن با کفیر و با اسفنگومیلین های جدا شده از لیپیدهای آن در دو محیط زنده و غیر زنده ثابت شده است.

کفیر حاوی پروتئین و بعضی اسیدهای آمینه ضروری است. تریپتوفان یکی از این اسید آمینه هاست که به دلیل اثر آرام بخش آن بر سیستم عصبی شهرت دارد و نیز به علت داشتن املاح مهم برای سلامتی از جمله منیزیم و کلسیم، برای جلوگیری از عوارض سیستم عصبی در رژیم های غذایی توصیه می گردد.

کفیر غنی از ویتامین های گروه B مثل B12, B1 و ویتامین K است که در عملکرد صحیح کلیه ها، کبد و سیستم عصبی نقش بسزایی دارند.

خاصیت های کفیر

خواص زیادی در زمینه ی تنظیم فلور میکروبی روده بزرگ و پیشگیری از بعضی بیماری ها به کفیر نسبت داده شده که با تحقیق بر روی حیوانات به اثبات رسیده است. این خواص مفید عبارتند از:

- هضم لاکتوز در کسانی که مشکل عدم تحمل لاکتوز دارند

- تولید آنتی بیوتیک توسط میکروفلور کفیر علیه میکروارگانیسم های مضر

- ضد سرطان

- اصلاح فلورمیکروبی محیط روده

- هضم سلول های مخمری

- ترشح بزاق دهان

- جلوگیری از نفخ

- درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی

- تحریک ترشح شیره ی معده

- درمان اسهال

- درمان سندرم خستگی

- مقوی برای زنان باردار، شیرده و مسن

- موثر در زیبایی پوست

- کمک به بیماران رنجور از ایدز

به هر حال بشر با کسب تجربیات بسیار زیاد به این نتیجه رسیده است که هر چه به طبیعت نزدیک تر شود و از مواد طبیعی مصرف کند، سالم تر می ماند.

مصرف نوشیدنی های تخمیری با وجود انواع ویتامین ها و مواد مغذی می تواند جانشین مناسبی برای نوشیدنی های مصنوعی که با انواع رنگ های مصنوعی، شکر و مواد شیمیایی تولید می شوند، باشد، چون علاوه بر اینکه خطرات آنها را ندارد، منافع زیادی برای سلامتی دارد.

مامیران یا "مامیزان کبیر" گیاهی داروئی از تیره "خشخاش Papaveraceae" است که نام علمی آن"Chelidonium Majus"می باشد .مامیران ،" گیاه پرستو " میز نامیده میشود.

گیاهی است علفی، چندساله با شیره نارنجی رنگ، منشعب به رنگ سبز تیره، واجد كرك های پراكنده و دارای بن ساقه ای پوشیده از قاعده های پایای برگ ها و ساقه ای منشعب به ارتفاع ۹۰- ۳۰ سانتیمتر. برگ ها شانه ای دارای ۷-۵ برگچه تخم مرغی تا مستطیلی شكل. گل آذین چتر مانند آن دارای ۶-۲ گل، گل با دو كاسبرگ آزاد و ریزان و چهار گلبرگ كامل زرد رنگ، واژ تخم مرغی است. پرچم ها زرد رنگ، میوه به شكل كپسول كشیده، كمابیش مستقیم و فاقد كرك است.

دانه های آن سیاه رنگ هستند. اندام دارویی مامیران قسمت هوایی گیاه است كه در هنگام گل دادن جمع آوری می شوند. از مامیران به صورت خوراكی به عنوان صفراآور، ضداسپاسم، مسكن (ضعیف) و مدر و به صورت موضعی در درمان زگیل استفاده می شود. در طب گذشته از تمام قسمت های گیاه مامیران به ویژه شیرابه و ریشه آن در درمان ناراحتی های پوستی به ویژه برص، درد دندان و نیز به عنوان صفراآور استفاده می كردند.

سرشاخه هوایی مامیران دارای ۱-۱/۰ درصد آلكالوئید با بیش از ۲۰ آلكالوئید است. این گیاه در زمین های بایر به صورت خودرو رشد می كند و به صورت وسیعی در اروپا و آسیای شمالی و مركزی می روید.

حساسیت یا آلرژی یک واکنش دگرگون شده و یک واکنش غیرعادی است که در یک بافت ویا در چند بافت مختلف از بدن بروز می کندو علایمی از خود نشان می دهد.علت بروز آن به یک ماده بی جان ارتباط دارد که ممکن است یک ماده غذایی یا شیمیایی باشد که فرد راممکن است به بیماری روانی یا جسمی دچار کند.غذاها و خوراکی های ناسالم وآغشته به مواد شیمیایی که باعث بروز حساسیت در انسان می شود بیماری زا بوده و تندرستی را از ما میگیرند و کوتاه کننده عمر هستند.معروف ترین غذاها و خوراکی هایی که باعث حساسیت عصبی و بیماری و یا اعتیاد خفیف می شوند،عبارتنداز: غلات،قند،شکروشیرینی های دیگر،چای،قهوه،سرخ کردنی،ماست و دوغ(به مقدار خیلی زیاد)،شکلات،تخم مرغ وسیگار.

4 گروه گیاه دارویی برای مبارزه با سرماخوردگی شناخته شده است.

اولین گروه:

باعث تحریك سیستم ایمنی بدن جهت مبارزه با عفونت می شوند و در شروع سرماخوردگی استفاده می شوند مثل Echinacea وGinseng آسیایی.

دومین گروه:

بعنوان گیاهان عرق آور، تب و عرق بدن را افزایش می دهد و برای از بین بردن عفونت مفیدند. تب نشان دهنده فعالیت سیستم ایمنی بدن است، پس این گروه در حقیقت محرك سیستم ایمنی هستند مثلBoneset و Yarrow .

سومین گروه:

شامل گیاهانی است كه بر اساس مطالعات آزمایشگاهی می توانند مستقیماً ویروس سرماخوردگی را از بین ببرند مثلGoldenseal،Myrrh وUsnea .

چهارمین گروه:

شدت علائم سرماخوردگی مثل گلو درد را كاهش می دهند. این گیاهان لعاب زیادی دارند و تسكین دهنده و ضد التهاب هستند. همچنین تانین ( ماده ای كه از گیاهان خاصی به دست می آید ) دارند كه جمع كننده و قابض است و باعث افزایش بهبودی می شوند. مثلMarshmallow ( گل ختمی) وRaspberry( تمشك).

جمعی از محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران بر این باورند هر چند گیاهان دارویی در درمان برخی بیماری ها می توانند به تنهایی یا به همراه داروهای شیمیایی موثر باشند، اما در بسیاری از بیماری ها نمی توانند جایگزین داروهای متداول گردند.

به گزارش سرویس بهداشت و درمان ایسنا- منطقه علوم پزشکی تهران، مصرف داروهای گیاهی مانند داروهای شیمیایی، باید با تایید و تجویز پزشک و زیر نظر وی انجام پذیرد و این تصور که چون این مواد طبیعی هستند و خوردن هر مقدار از آنها بی ضرر است، اشتباه است.

استفاده ی بیش از حد (در صورتی که دوز کم آن مفید باشد) از این مواد می تواند موجب مسمومیت و حتی در مواردی منجر به مرگ شود، مثلا استفاده بی رویه از گیاهی بنام انگشتانه، ممکن است باعث خستگی، ضعف عمومی، گیجی، توهم، سردرد، بی حالی، سرگیجه، غش، نامنظمی حرکات قلب، تاری دید، دو بینی، بی اشتهایی ، تهوع، استفراغ و... شود.

همچنین یک مشکل به ظاهر ساده ممکن است نشانه ی بیماری خطرناکی باشد؛ مثلاً سرفه می تواند نشانگر سل یا حتی سرطان ریه باشد، که در صورت عدم مراجعه ی به موقع به پزشک موجب وخیم تر شدن بیماری می شود.

بنابراین توصیه می شود در صورت بروز علائم خاص بیمارگونه، با مراجعه به پزشک نسبت به رفع مشکل اقدام کنید و در صورت تمایل به استفاده از داروهای گیاهی، با اجازه پزشک متخصص و زیر نظر وی اقدام به مصرف آن نمایید.

همچنین گاهی داروهای گیاهی تأثیر کمی بر درمان بیماری دارند و مصرف آنها با داروهای شیمیایی می تواند به نتایج بسیار امیدوار کننده منجر شود.

کلوس با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff. به عنوان گونه ای جدید از جنس جدید Kelussia از تیره چتریان (Apiaceae) است. در منابع مختلف گذشته با نام های علمی Amircabiria odoratiaaima و Apium graveolens و Opopanax sp. نامگذاری شده است. به نظر می رسد نام آن از نام روستایی با نام «کلوسه» واقع در منطقه پشتکوه شهرستان فریدونشهر در استان اصفهان گرفته شده باشد. این گیاه بومی از گونه های دارویی، تغذیه ای و علوفه ای منطقه زاگرس مرکزی ایران است که در سایر مناطق جهان گزارش نشده است. گیاهی چندساله که ارتفاع آن در مرحله تشكيل بذر از 120 تا 200 سانتیمتر می رسد. این گیاه دارای ریشه ای راست و دوکی شکل به همراه غده بزرگی در قسمت بالایی است که محل ذخیره مواد غذایی مورد نیاز برای شروع نسل جدید در فصل رشد بعدی می باشد. برگ ها دارای بریدگی های پنجه ای شکل و در قاعده دارای دمبرگ های بلند و بدون غلاف است. گل آذین با گل های زرد رنگ به صورت چترهای انتهایی کاملا بارور و چترهای جانبی گل های نر و نابارور به صورت 2 تا 8 شعاعی می باشد. بذر گیاه درشت و صفحه ای شکل به رنگ قهوه ای مایل به به زرد می باشد. در سطح آن سه رگ برجسته دیده می شود. بخش هوایی حجمي معادل يك مترمربع از سطح خاك را مي‌پوشاند. در تيرماه گياه به بذر مي‌نشيند و بعد از تشكيل بذر سيكل فنولوژيكي آن به اتمام مي رسد و در تابستان و اوائل پاييز به خواب مي‌رود و بعد از آن مجدداً شروع به رويش مي‌نمايد. کلوس به طور كلي در مناطق با حداقل ارتفاع 2500 متر از سطح دريا كه سالانه به طور متوسط بيش از 450 ميليمتر بارندگي داشته و حداقل 60 درصد ريزشهاي جوي آن به صورت برف مي‌بارد، به خوبي رشد مي‌كند. دوره يخبندان در رويشگاه‌هاي کلوس حداقل 130 روز در سال مي‌باشد و حداكثر دماي هوا در طول فصل رشد رويشي گياه به ندرت از 20 درجه سانتي‌گراد تجاوز مي‌كند. در قسمتهايي از منطقه زاگرس مركزي كه ارتفاع كمتري از سطح دريا دارند، رويش اين گياه محدود به جهت‌هاي شمالي دامنه‌ها و ارتفاعات مي‌شودكه هم برف‌گيرتر بوده و هم از درجه حرارت پايين‌تري برخوردار هستند. رويشگاه‌هاي طبيعي کلوس بر روي خاكهاي كم‌عمق تا بسيار عميق با بافت متوسط تا سنگين كه ظرفيت نگهداري آب بالايي داشته و فاقد شوري و قليائيت مي‌باشند، ديده مي‌شود. در حال حاضر رويشگاه‌هاي طبيعي کلوس به قطعات كوچكي در استانهاي اصفهان، چهارمحال و بختياري، كهكيلويه و بويراحمد، فارس و لرستان محدود مي‌شود.

استفاده از گیاهان و محصولات تهیه شده از آنها برای درمان بیماری های عفونی در میان مردم سراسر دنیا رواج دارد. در این محصولات ترکیباتی وجود دارند که از رشد پاتوژن ها جلوگیری کرده و یا آنها را از بین می برند این ترکیبات فاقد اثرات سمی و یا با اثرات سمی کم برای سلول میزبان می باشند. در سالهای اخیر بررسی های زیادی خواص ضد میکروبی داروهای گیاهی را گزارش نموده اند و استفاده از این گیاهاندر تولید داروهای ضد میکروبی جدید بطور روزافزون در حال گسترش می باشد. تمایل به مصرف داروهای گیاهی در پی عوارض جانبی استفاده از آنتی بیوتیک های سنتزی بوده است. گزارشها حاکی از اثرات ممانعت کنندگی عصاره انار از رشد استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس و کلبسیلا پنئومانیا است. پوست میوه انار دارای ترکیب Punicalaginمی باشد این ترکیب در برابر باکتری هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس و سودوموناس ها مؤثر می باشد. در یک آزمایش اثرات ضد میکروبی عصاره پوست انار که با حلال هایقطبی مختلفی بدست آمده بود بر باکتری های گرم منفی و گرم مثبت مورد بررسی قرار گرفت.